Karma (właściwie
karman) - w
hinduizmie,
buddyzmie i innych religiach Dalekiego Wschodu jest to prawo przyczyny i skutku; podstawowe prawo Kosmosu, przez które urzeczywistnia się kosmiczna sprawiedliwość. W potocznym rozumieniu: prawo odpłaty, los, przeznaczenie, sumienie.
Termin pochodzi od
sanskryckiego kr̥ - robić, czynić. Przez karmę wyznawcy rozumieją nie tylko wyniki działań i skutki czynów, ale i samo działanie. Skoro zaś zawsze ludzie coś robią, to zawsze tworzą karmę; dobrą albo złą, zależnie od tego, co i jak robią.
Karmę tworzy nie tylko pojedynczy człowiek, ale i zbiorowość. Oprócz karmy indywidualnej istnieje też karma rodzinna, grupowa, organizacyjna, narodowa, państwowa, planetarna.
Pod względem czasu pojawienia się, mamy do czynienia z karmą:
- powstającą - posiew na przyszłość, to co ludzie tworzą uczynkami, pragnieniami, myślami w trakcie bieżącego życia,
- dojrzałą - ta część karmy nagromadzonej, którą prawo karmiczne wyznaczyło ludziom do zrealizowania w tym życiu; trzeba ją wyczerpać, nie można jej zmienić ani odłożyć,
- nagromadzoną - ta, która z różnych przyczyn nie mogła być wyczerpana, albowiem do wygaśnięcia potrzebuje pewnych warunków; może ona być zmieniona, duża jej część składa się z ludzkich skłonności, myśli i pobudek, które można wzmocnić lub osłabić.
Karma indywidualna jest pojęciem nieco zbliżonym do chrześcijańskiego pojęcia
sumienia. W chrześcijaństwie jest ono jednak ograniczone do osobistej odpowiedzialności za własne czyny, podczas gdy indywidualna karma człowieka jest nie tylko efektem jego własnych działań lecz mają na nią wpływ wcześniejsze jego wcielenia oraz całe otoczenie. Stąd, już w momencie narodzin człowiek posiada lepszą lub gorszą karmę, która w dużym stopniu determinuje jego dalsze życie.
Wszystkie religie, w których występuje to pojęcie twierdzą zgodnie, że własną karmę należy starać się w ciągu swojego życia poprawiać dobrymi uczynkami. Poprawa karmy wiąże się z nagrodą narodzin w lepszym wcieleniu w następnym cyklu
reinkarnacji, a jej pogorszenie z karą narodzin w gorszym wcieleniu.
Większość tych religii przyjmuje, że własną karmę można całkowicie przekroczyć, poprzez osiągnięcie pełnego
oświecenia, co wiąże się też z uwolnieniem z kręgu ciągłych śmierci i ponownego odradzania się w nowych wcieleniach.
Skuteczność działań poprawiających karmę oraz teorie co jest, a co nie jest dobrym uczynkiem, jak również teorie na temat sposobów i możliwości osiągania oświecenia różnią się znacznie w licznych odłamach
hinduizmu i
buddyzmu.