[apollo72]

Wrzos Pospolity

Calluna vulgaris

... ach te romantyczne kobierce ...

Pochodzenie: Europa, pn Azja, pn Afryka i Azja Mniejsza
Stanowisko:
- kawśne
- lubią stanowiska słoneczne !!!, suche i osłonięte od wiatru (to w ogrodzie)
- większość odmian wrzosów i wrzośców wymaga przykrycia na zimę. Dobrym okryciem są gałązki roślin iglastych. Zamiast nich można użyć siatki jutowej, agrowłókniny, lub tkaniny cieniującej z tworzywa sztucznego (wystarczy na kilka sezonów).Nie wolno przykrywać roślin liśćmi, słomą czy folią.
Podelwanie:
- źle rosną na stanowiskach mocno wilgotnych i nie lubią częstego podlewania.
- są mało wymagające, należy zasilać je raz w roku wczesną wiosną. Mogą to być nawozy wieloskładnikowe np. Azofoska, Hydrocomplex, nawozy o spowolnionym działaniu np. Osmocote lub nawozy przeznaczone dla roślin kwaśnolubnych.
Przesadzanie:
- idealnym podłożem jest gleba lekka, próchniczna, nieco piaszczysta, łatwo przepuszczalna, o kwaśnym odczynie(ph 4-5,5)
- Każdy rodzaj gleby można poprawić przekopując ją z materiałem organicznym(torf, ziemia kompostowa) przed posadzeniem roślin. Jeżeli odczyn podłoża nie jest odpowiedni, należy w miejscu, gdzie ma być założony ogród wrzosowy usunąć część ziemi na głębokość 10-15 cm, nasypać torfu i przekopać głęboko do 25-30 cm, mieszając dotychczasowe podłoże z torfem.
- W ogrodzie rośliny najlepiej sadzić w grupach minimum 10-15 sztuk z odmiany, w odległości 20-30 cm od siebie. Zwykle jest to mniej więcej 10- 15 roślin na każdy metr kwadratowy. Wrzosy i wrzośce powinno się sadzić tak głęboko, by dolne gałązki dotykały ziemi. Po posadzeniu rośliny obficie podlewamy, a ziemię wokół nich ściółkujemy kilkucentymetrową warstwą rozdrobnionej kory sosnowej. Kora przeciwdziała nadmiernemu parowaniu wody, ogranicza wzrost chwastów i zabezpiecza system korzeniowy przed przemarzaniem.
- bardzo ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym, koniecznym dla prawidłowego wzrostu roślin jest ich cięcie. Wpływa ono na zagęszczenie i obfitsze kwitnienie. Małe rośliny przycinamy sekatorem, duże rosnące w masie wygodniej przyciąć nożycami. Cięcie należy wykonać poniżej przekwitniętych kwiatów. Wrzosy przycinamy wczesną wiosną.
- ważnym elementem pielęgnacyjnym jest również przycinanie przekwitniętych kwiatostanów
Rozmnażanie:
- z sadzonek wierzchołkowych pobieranych w połowie lata (przed kwitnieniem)
- lub przez odkłady wykonywane latem
Kwitnienie:
- kwiatostan to gęste grono drobnych różowo-fioletowych kwiatów o zrośniętych płatkach korony i wolnych działkach kielicha (kwitnie od połowy sierpnia do końca września)
- zakładając wrzosowisko w ogordzie można tak dobrać odmiany wrzosów i wrzośców (patrz niżej), by od lutego do listopada zachować ciągłość kwitnienia. W pierwszej połowie lutego zaczynają kwitnąć pierwsze wrzośce np. wrzosiec krwisty (Erica carnea) odm. „Winter Beauty”. Marzec kwiecień i maj to okres kwitnienia większości odmian wrzośców. W drugiej połowie czerwca zakwita wrzosiec bagienny (Erica tetralix), wrzosiec Watsona (Erica watsonii), wrzosiec popielaty (Erica cinerea), a nieco później wrzosiec rozpierzchły (Erica vagans). Odmiany najwcześniejsze kwitną już w lipcu, a najpóźniejsze do końca listopada.
Inne:
- od wrzośców różnią się m.i. kształtem liśi - są one łuskowate (a nie igiełkowate) oraz kształtem kwiatów (wrzoście mają typowe dzwoneczki, i bogatszą gamę barw, od kremowych przez czerwone po róże i fiolety)
- Wrzos zwyczajny (Calluna vulgaris) to jedyny przedstawiciel rodzaju Calluna. Zawdzięcza łacińską nazwę swoim walorom praktycznym. Nazwa ta pochodzi bowiem od greckiego słowa kallyno - sprzątam i nadana została dlatego, że powszechnie niegdyś używano wrzosu do wyrobu mioteł. Wrzos stosowany był poza tym także do wyrobu strzech, piwa, garbowania skór, wypychania sienników, w magii i pewnie wielu innych, dzisiaj zupełnie już zapomnianych celach.
- to zimnotrwała zimozielona krzewinka strefy umiarkowanej i chłodnej, dorasta do 30-80 cm
- w Polsce występuje do wysokości 2000m (rośnie pospolicie w całej Polsce - od pasa nadmorskiego poczynając a na Tatrach i Bieszczadach kończąc)
- w Polsce jest pod ochroną!
- obejmuje niemal całą Europę. Spotkamy go daleko na północy - na Islandii, w Wielkiej Brytanii, na Półwyspie Skandynawskim i w pasie obejmującym całą środkową część kontynentu - od Półwyspu Iberyjskiego na zachodzie po dolinę Wołgi na wschodzie. Najdalej na południu zwarty zasięg wrzosu sięga północnej części Półwyspu Apenińskiego i Bałkańskiego. Zawleczony i rozprzestrzeniający się wrzos można spotkać także w północno-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, południowo-wschodniej części Kanady, nawet w Nowej Zelandii.
- ostatnio pojawiły się nowe odmiany wrzosów: W. pączkowe (ich pąki kwiatowe nie otwierają się). Dzięki temu bardzo długo utrzymują barwę, będąc ciągle atrakcyjnymi, nawet zimą.
- są właściwie odporne na szkodniki i choroby, jeżeli rosną w odpowiadającym im miejscu i są należycie pielęgnowane. Czasami mogą być porażane przez grzyby z rodzaju Botrytis (szara pleśń), Rhizoctonia, Pythium, Glomorella. Najwięcej przypadków zachorowań obserwuje się w lipcu. Sprzyja temu wysoka wilgotność i temperatura powietrza. Zaleca się profilaktyczny oprysk w czerwcu, lipcu ogólnie dostępnymi preparatami grzybobójczymi np. Sarbravit, Rovral, Euparen.
- kwiat białego wrzosu przynosi szczęście
- Wrzosy są roślinami o dość twardych pędach, częściowo drewniejących, ale mimo to na szkockich wrzosowiskach bywają ogryzane przez jelenie i owce. Żyje tam tez mnóstwo kuropatw i innych ptaków, żywiących się młodymi wierzchołkami wrzosów. Wielu wierzy, że niezwykły smak mięsa tych ptaków związany jest z tym, że jedzą głównie wrzosy.
- Kiedyś w tych częściach Szkocji i Irlandii, gdzie jest wiele wrzosowisk, bryły wrzosu były tradycyjnym materiałem budowlanym na chłopskie chałupy. Z brył korzeniowych wykopanych w ziemi sporządzano coś na kształt cegieł, układając je korzeniami na zewnątrz domu, a następnie ściany obkładano warstwą mieszanki gliny i słomy.
- Wrzosy były również materiałem do krycia dachów.
- dostarczał też opalu (był powszechnie wykorzystywany szczególnie na Wyspach Brytyjskich)
- W Grecji z wrzosów robi się miotły i ostre szczotki
- W 1776 roku rząd brytyjski dopuścił przemysłowe wykorzystywanie wrzosu jako surowca garbarskiego, służącego do barwienia skór. Żółty ekstrakt otrzymywany podczas warzenia pokruszonych pędów wrzosów mieszano z innymi ekstraktami w celu otrzymania farb.
Wrzosowiska:
Wrzosowiska są w dużej mierze formacjami pochodzenia antropogenicznego, powstającymi po wycince lasu lub też w miejscach intensywnego wypasu zwierząt. Zawsze jednak są to miejsca słoneczne, o ubogich, kwaśnych glebach (bielicach z piasków luźnych lub słabo gliniastych). Wykształcają się zwłaszcza w klimacie oceanicznym, a więc w Polsce zachodniej i północnej. Wrzosowiska mogą zajmować ogromne powierzchnie. Słynne są mgliste i tajemnicze wrzosowiska szkockie czy irlandzkie, ale nie możemy też zapominać o naszych rodzimych "perełkach" - np. wrzosowiskach na dawnych poligonach, obecnie w granicach Przemkowskiego Parku Krajobrazowego, w rejonie Bornego-Sulinowa na Pomorzu. Poza suchymi wrzosowiskami, znacznie rzadziej spotkać też u nas można wrzosowiska wilgotne, z często wieloma rzadko u nas występującymi gatunkami atlantyckimi oraz wrzosowiska nadmorskie z bażyną czarną. W końcu wrzos spotykamy także często na torfowiskach wysokich oraz w borach sosnowych.

Do apteczki:

- wykorzystuje się ziele (Herba Calunae) i kwiaty (Flos Callunae)
- zawiera dużo garbników, flawonoidy, związki gorzkie, kwercytynę i mirycetynę, glikozyd - arbutynę, olejki eteryczne, kwasy organiczne, sole mineralane z dużą zawartością krzemionki (głównie związki krzemu i potasu)
- Dzięki zawartości garbników, wrzos może być używany w leczeniu chorób przewodu pokarmowego, zwłaszcza biegunek i stanów zapalnych w przewodzie pokarmowym. Może być używany do zapobiegania nadmiernej fermentacji w jelitach. Jest cennym lekiem : w nieżytach niedokwaśnych żołądka, a także w przypadkach braku łaknienia.
- Obecność flawonoidów sprawia, że wrzos ma własności moczopędne. Olejek eteryczny zawarty we wrzosie znosi skurcze mięśni gładkich jelit i dróg moczowych. Glikozyd arbutyna dezynfekuje drogi moczowe i niszczy nawet bakterie oporne na antybiotyki. Wrzos może więc z powodzeniem być wykorzystywany w leczeniu przewlekłych zakażeń dróg moczowych.
- Właściwości moczopędne wrzosu są cenne również w leczeniu kamicy moczowej, a zwłaszcza w przypadkach rzadkich rodzajów kamicy, jak cystynowa i ksantynowa. Pamiętać jednak trzeba, że dla pełnego działania leczniczego wrzosu, trzeba jednocześnie spożywać związki, po których mocz będzie alkaliczny.
- Substancje gorzkie wrzosu pobudzają czynność wydzielniczą żołądka, co poprawia trawienie. Wrzos można stosować w chorobach wątroby i dróg żółciowych.
- Zawartość potasu, a zwłaszcza krzemu sprawia, że wrzos może być cennym lekiem w walce ze starością i przedwczesnym starzeniem się tkanki łącznej, a także we wszelkich procesach regeneracji w organizmie. Wrzos może być stosowany w dolegliwościach stawowych i kostnych, w gośćcu przewlekłym postępującym.
Suszymy:
W okresie jesiennym (na początku kwitnienia) ścina się górne części rozkwitajacych gałązek (niezdrewniałe pędy), a następnie suszy w miejscach przewiewnych i zacienionych. Same kwiaty suszy sie w cienkich warstwach na powietrzu lub w suszarniach w temperaturze około 40 stopni (nie wyższej)

Do kuchni:

Wino Wrzosowe:
0,5 kg pąków kwiatowych wrzosu w pełni rozkwitłych
4,5 l. wody
1,5-2 kg cukru
2 cytryny
3 pomarańcze
1 łyzeczka suszonych drożdży
1 łyżeczka odzywki do drożdży.
Wykonanie: Zalać wrzos wodą i gotować godzinę. Zlać płyn znad osadu. Uzupełnić wodą do 4,5 litra. Wkroić do roztworu plastry pomarańczy i cytryny. Dodać cukier i zamieszać. Kiedy temperatura spadnie do 20 stopni C dodac drożdże i odżywkę. Zostawić na 14 dni, wtedy zlać do naczynia fermentacyjnego. Kiedy fermentacja ustanie zlać do butelek. Trzymać przynajmniej 6 miesięcy.
Miodzio: Miód wrzosowy należy do najlepszych miodów kwiatowych, ma konsystencję galaretowatą i jest trudny do odwirowania z plastrów. W stanie płynnym ma zabarwienie czerwonobrunatne i konsystencje galaretowatą. Ma też silny aromat i charakterystyczny ostry słodko-gorzki smak. Z 1 ha wrzosowiska pracowite pszczółki mogą wytworzyć nawet 200 kg gęstego, czerwono-brązowego i bardzo aromatycznego miodu! Specjał ten stosuje się przy zaburzeniach dróg moczowych i prostaty (panom po trzydziestce nie zaszkodzi profilaktycznie odrobina wrzosowego miodu od czasu do czasu). Znana szkocka whisky "drambuie" wytwarzana jest z najlepszej szkockiej whisky z dodatkiem... właśnie wrzosowego miodu! No i jak tu nie lubić tej roślinki...