Kwas fosforowy – właściwości, działanie i zastosowanie w kosmetykach

Kwas fosforowy (Phosphoric Acid, Orthophosphoric Acid) to nieorganiczny, syntetyczny związek chemiczny odpowiadający w kosmetykach przede wszystkim za spowolnienie procesu starzenia się produktu. Z chemicznego punktu widzenia jest to krystaliczna, bezbarwna substancja stała lub lepka ciecz, dobrze rozpuszczalna w wodzie, bezwonna. Składnik jest powszechnie znany również jako kwas ortofosforowy. Przedrostek orto- służy do odróżnienia go od pokrewnych kwasów fosforowych, zwanych polifosforowymi. To środek dyspergujący w detergentach. Zważywszy na moc związków o charakterze kwasowym, jest to substancja zaliczana do słabych kwasów. Oprócz zastosowania kosmetycznego kwas fosforowy wykorzystywany jest do produkcji napojów bezalkoholowych, gazowanych (np. Coca-Cola) jako regulator kwasowości i przemysłowo stosuje się go do odrdzewiania rur.

Spis treści:

• Właściwości kwasu fosforowego
• Zastosowanie kwasu fosforowego w kosmetykach
• W jakich kosmetykach można znaleźć kwas fosforowy?
• Kwas fosforowy – czy jest bezpieczny?
• Z jakimi składnikami kosmetyków nie łączyć kwasu fosforowego?
• Czy kwas fosforowy jest składnikiem pochodzenia naturalnego?
• Efekty uboczne
• Wpływ kwasu fosforowego na środowisko naturalne

Właściwości kwasu fosforowego

Powszechnie kwas fosforowy stosowany jest w produktach kosmetycznych jako środek buforujący, tak więc odpowiada za nadanie prawidłowego pH gotowym wyrobom. Nie występuje bezpośrednio w przyrodzie, aczkolwiek naturalnie jest obecny w organizmie ludzkim, gdzie odpowiada za produkcję ATP, czyli związku odpowiedzialnego za prawidłowe funkcjonowanie gospodarki energetycznej. Bierze także udział w metabolizmie tłuszczów, białek oraz węglowodanów. Kwas fosforowy jest ponadto składnikiem enzymów, kości oraz zębów. Pozyskuje się go ze skał fosforowych lub na drodze spalania fosforu. W formie ciała stałego nie jest kwasem żrącym.

Zastosowanie kwasu fosforowego w kosmetykach

Kwas fosforowy znalazł dość szerokie zastosowanie w kosmetykach. Jest:

• sekwestrantem – z wiekiem nasze pory skóry powiększają się, tworząc nieestetycznie wyglądające „kropki” na twarzy. Sekwestrant usuwa martwe komórki skóry lub białka bakteryjne, oczyszczając tym samym i zmniejszając pory. Kwas fosforowy wiąże jony metali, takich jak żelazo, magnez czy miedź;
• przeciwutleniaczem – antyoksydanty chronią nie tylko skórę, ale również produkt kosmetyczny przed oksydacyjnym zepsuciem. Składnik ten spowalnia procesy starzenia się skóry;
• konserwantem - Kwas fosforowy hamuje namnażanie się bakterii i pleśni w produkcie;
• regulator pH – część składników nie może występować w użytecznej formie w podstawowym środowisku. Aby wywierać właściwy efekt, wymagają środowiska kwaśnego lub zasadowego. Regulatory pH dostosowują odczyn produktu.

Jednym z częstszych zastosowań kosmetycznych kwasu fosforowego jest również stabilizacja nadtlenku wodoru w płukanach do ust.

W jakich kosmetykach można znaleźć kwas fosforowy?

Kwas fosforowy znajduje zastosowanie w kosmetykach i produktach przeznaczonych do higieny osobistej. Bierze udział w formułowaniu szerokiej gamy produktów. Jest w:

• żelach do kąpieli i pod prysznic,
• mleczkach oczyszczających skórę twarzy,
• kosmetykach perfumowanych,
• kosmetykach do pielęgnacji włosów (odżywki, maski, balsamy bez spłukiwania),
• farbach do włosów,
• kosmetykach przeznaczonych do makijażu,
• płynach do płukania jamy ustnej,
• lakierach do paznokci,
• balsamach do pielęgnacji ciała,
• pastach do zębów.

Kwas fosforowy – czy jest bezpieczny?

Kwas fosforowy i jego sole stosowane w kosmetykach w dopuszczalnych ilościach są bezpieczne i rzadko powodują podrażnienia skórne. Nie wykazano jednoznacznie, aby związek przyczyniał się szkodliwie do nieodwracalnych skutków zdrowotnych.

Gdy występuje w postaci stężonej, jest już niebezpieczny i żrący. Kontakt z nim wywołuje oparzenia skóry, uszkodzenia oczu i przewodu pokarmowego, dlatego też podczas pracy ze stężonym kwasem niezbędnym jest stosowanie odpowiedniej odzieży ochronnej, rękawic i okularów zabezpieczających oczy.

Z czym nie łączyć kwasu fosforowego?

Nie odnotowano szkodliwych interakcji kwasu fosforowego występującego w bezpiecznych stężeniach z innymi składnikami kosmetyków. Jednak ze względu na minimalny (ale wciąż prawdopodobny) charakter drażniący kwasu fosforowego nie powinno się łączyć z nim produktów o podobnym działaniu, takich jak kwasy AHA, BHA czy peelingi i inne substancje ścierające naskórek.

Czy kwas fosforowy jest składnikiem pochodzenia naturalnego?

Kwas fosforowy jest składnikiem pochodzenia syntetycznego. Do produkcji kosmetyków wykorzystuje się go w takiej formie.

Efekty uboczne

Kwas fosforowy w czystej postaci może przyczyniać się do podrażnienia, zaczerwienienia czy łzawienia oczu, jednak w ilościach, które są stosowane w kosmetykach, jest bezpieczny. Czasem znajduje zastosowanie w produkcji kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji okolic oczu (takich jak odżywki do rzęs), jednak jego ilości są zbyt małe, aby wywołać podrażnienie, nawet u osób szczególnie wrażliwych.

Kwas fosforowy w czystej postaci może atakować błony śluzowe jamy ustnej, gardła i przełyku, prowadząc do natychmiastowego bólu i trudności w przełykaniu. Długotrwałe narażenie skóry na związek może powodować zapalenie skóry.

Wpływ kwasu fosforowego na środowisko naturalne

Kwas fosforowy, gdy dostanie się do środowiska, może przyczyniać się do zakwaszenia gleby i wody. Związek charakteryzuje się dość ostrą i przewlekłą toksycznością dla organizmów wodnych w wodach. Większe ilości kwasu mogą obniżać pH ekosystemów wodnych przez dłuższy czas, stwarzając potencjalne zagrożenie dla organizmów wodnych. Fosforan powstający po rozpuszczeniu kwasu fosforowego, nie ulega bioakumulacji w większości gatunków wodnych. Na chwilę obecną brak wystarczających danych, aby ocenić lub przewidzieć długoterminowe skutki kwasu fosforowego na rośliny, ptaki lub zwierzęta lądowe.